Σταυρός, Διεθνής Ερυθρός

Συγκρότημα φιλανθρωπικών οργανώσεων που αποβλέπουν στην προσφορά βοήθειας στα θύματα του πολέμου, των φυσικών καταστροφών και των κοινωνικών αναστατώσεων. Περιλαμβάνει δυο χωριστές οργανώσεις: τη Διεθνή Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού και την Ένωση των Εθνικών Οργανώσεων του Ερυθρού Σταυρού (Ερυθράς Ημισελήνου για τις μουσουλμανικές χώρες και Ερυθρού Λέοντα και Ηλίου για την Περσία), που έχουν και οι δύο την έδρα τους στη Γενεύη. Αν και πολλά μοναχικά και ιπποτικά τάγματα είχαν αφιερωθεί στην ανακούφιση των δεινών των ανθρώπων, μόνο κατά τα μέσα του 19ου αι. οι φιλανθρωπικές αυτές επιδιώξεις βρήκαν στο Φερντινάντο Παλασάνο, χειρούργο του στρατού του βασιλείου της Νεάπολης, τον άνθρωπο που μπόρεσε να περιλάβει την αρχή της αλληλεγγύης στο ευρύτερο πλαίσιο του διεθνούς δίκαιου, θίγοντας το θέμα σε μια συνεδρίαση της Ποντανιανής Ακαδημίας. Η αρχή αυτή όμως πήρε συγκεκριμένη μορφή χάρη στην πρωτοβουλία του νεαρού Ελβετού τραπεζίτη Ανρί Ντυνάν, που βρέθηκε τυχαία στο πεδίο της μάχης του Σολφερίνο (24 Ιουνίου 1859). Η συνταρακτική εμπειρία που αποκόμισε από την εικόνα εκείνη και την οποία αφηγήθηκε αργότερα στο βιβλίο του Μια ανάμνηση από το Σολφερίνο τον έκαναν να διακηρύξει και να υποστηρίξει την ανώτερη αρχή της προστασίας και της περίθαλψης των αρρώστων και των τραυματιών πολέμου (ως το βαθμό να τους θεωρεί «ουδέτερους») και να αναλάβει την πρωτοβουλία για τη δημιουργία εταιρειών εθελοντών για την προσφορά βοήθειας αναγνωρισμένων από τα κράτη. Μαζί με τέσσερις άλλους Ελβετούς –τον στρατηγό Γκυγιώμ– Ανρί Ντυφούρ, το δικηγόρο Γκυστάβ Μουανιέ και τους γιατρούς Τεοντόρ Μωνουάρ και Λουί Απιά - ο Ντυνάν κατόρθωσε να εφαρμόσει στην πράξη τις ιδέες του, κινώντας το ενδιαφέρον της Εταιρείας Κοινής Ωφέλειας της Γενεύης, με τη βοήθεια της οποίας οργάνωσε στη Γενεύη την πρώτη διεθνή διάσκεψη για το θέμα αυτό, στην οποία έλαβαν μέρος αντιπρόσωποι 16 κρατών της Ευρώπης, που ζήτησαν την «ουδετεροποίηση» των τραυματιών, του υγειονομικού προσωπικού και των εθελοντών που χρησίμευαν ως βοηθοί τους, καθώς και τη δημιουργία εμβλήματος: λευκό περιβραχιόνιο με κόκκινο σταυρό (στις μουσουλμανικές χώρες θα είναι κόκκινο μισοφέγγαρο και στην Περσία ένα κόκκινο λιοντάρι και ο ήλιος). Έτσι γεννήθηκε η Διεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού (1863)· το επόμενο έτος το ελβετικό ομοσπονδιακό Συμβούλιο συγκάλεσε διάσκεψη σε διπλωματικό επίπεδο κατά την οποία υπογράφτηκε η «Σύμβαση της Γενεύης για τη βελτίωση της τύχης των στρατιωτών που τραυματίζονται στο πεδίο της μάχης». Για πρώτη φορά η ιδέα του Ντυνάν καθιερωνόταν σε διεθνή συμφωνία. Αυτή εφαρμόστηκε κατά τη διάρκεια του αυστροπρωσικού πόλεμου του 1866, όπου φάνηκε καθαρά η αντίθεση μεταξύ της Πρωσίας που είχε αναγνωρίσει τη σύμβαση και θεωρούσε επομένως ουδέτερους τους τραυματίες, τους αιχμαλώτους και το υγειονομικό προσωπικό, και της Αυστρίας που, μη έχοντας υπογράψει τη σύμβαση, είχε διατάξει τους χειρούργους και τους νοσοκόμους να εγκαταλείπουν τους τραυματίες, ακόμα και τους βαριά τραυματισμένους, κατά την υποχώρηση. Από τότε η σύμβαση υπογράφτηκε από όλο και μεγαλύτερο αριθμό κρατών (ο ελληνικός Ερυθρός Σταυρός ιδρύθηκε το 1877) και επεκτάθηκε και στον πόλεμο στη θάλασσα (1899), στους αιχμαλώτους πόλεμου (1929) και στους άμαχους, θύματα όλων των πόλεμων (1949). Ο εθελοντικός χαρακτήρας του Ερυθρού Σταυρού και οι αρχές του της παγκοσμιότητας και της μη διάκρισης μεταξύ φυλών, πεποιθήσεων ή θρησκείας δημιούργησαν ένα διαρκώς πυκνότερο δίκτυο μελών. Το 1969 ο Αμερικανός Νταίηβιντσον πρότεινε την ίδρυση της Ένωσης των Εθνικών Εταιρειών του Ερυθρού Σταυρού (που γιόρτασε πανηγυρικά το 1969 στην Κωνσταντινούπολη την πεντηκοστή επέτειο της ίδρυσης της με την εισδοχή του 113ου μέλους της, της Ερυθράς Ημισελήνου της Σομαλίας), με το καθήκον να διατηρεί επαφές μεταξύ των διάφορων εθνικών εταιρειών, που είναι διασκορπισμένες στον κόσμο και να τις αντιπροσωπεύει στο διεθνές επίπεδο. Ενώ η διπλωματία των κρατών δεχόταν τις ανθρωπιστικές αρχές του Ερυθρού Σταυρού, οι διαδοχικές διεθνείς διασκέψεις επεξεργάστηκαν με τον καιρό τα καθήκοντα και την οργάνωση. Σε καιρό πόλεμου ο Ερυθρός Σταυρός κλήθηκε να συμβάλει με προσωπικό και ειδικά μέσα για τη μεταφορά και την περίθαλψη ασθενών και τραυματιών, την εξασφάλιση της αντιαεροπορικής υγειονομικής άμυνας, την εξυπηρέτηση των αιχμαλώτων, τη συμμετοχή στην αναζήτηση των αγνοούμενων, την ανταλλαγή αλληλογραφίας και τη μεταβίβαση δεμάτων, καθώς και την προσφορά βοήθειας σε στρατιωτικούς και πολιτικούς κρατούμενους. Σε καιρό ειρήνης, υποβοηθώντας το έργο των διάφορων κρατών, προσφέρει βοήθεια στους πληθυσμούς που έχουν περισσότερη ανάγκη, διαθέτοντας κινητά μέσα (νοσοκομεία, σταθμούς πρώτων βοηθειών κλπ.), εκπαιδεύοντας υγειονομικό προσωπικό, οργανώνοντας την υπηρεσία μετάγγισης αίματος, μεταδίνοντας, ιδιαίτερα μεταξύ των νέων (Ερυθρός Σταυρός Νεότητας), στοιχειώδεις γνώσεις υγιεινής, επεμβαίνοντας στην περίπτωση καταστροφών με τη συνδρομή της υγειονομικής του οργάνωσης και με τη διανομή βοηθημάτων. Τα σύμβολα των τριών οργανώσεων: Ερυθρός Σταυρός, Ερυθρά Ημισέληνος (για τις μουσουλμανικές χώρες), Ερυθρός Λέων και Ήλιος (για την Περσία). Η πρώτη σελίδα της Σύμβασης της Γενεύης, που αποτέλεσε σταθμό του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού.